POTS: als het autonome zenuwstelsel uit balans raakt

Veel mensen kennen het gevoel: je staat op en ineens slaat je hart op hol, je wordt licht in je hoofd of je voelt je alsof je elk moment kunt wegvallen. Wanneer dit regelmatig gebeurt, kan er sprake zijn van POTS – een vorm van ontregeling van het autonome zenuwstelsel. Hoewel POTS de laatste jaren vaker herkend wordt, blijft de oorzaak voor veel mensen onduidelijk. In deze blog leg ik uit wat POTS is, waarom het vaak secundair ontstaat en welke factoren een rol spelen bij het herstel.

Wat is POTS?

POTS staat voor Postural Orthostatic Tachycardia Syndrome. Het is geen ziekte op zichzelf, maar een verzamelnaam voor klachten die ontstaan wanneer het lichaam moeite heeft de hartslag en bloeddruk goed te reguleren bij het opstaan. De hartslag stijgt plots sterk, terwijl de bloeddruk gelijk blijft of licht daalt.

Veel mensen ervaren daarbij:

• duizeligheid of een wegtrekgevoel

• hartkloppingen

• druk op de borst

• zwakte in de benen

• brain fog

• extreme vermoeidheid

• intolerantie voor warmte, douchen of staan

Het autonome zenuwstelsel – dat onder andere hartslag, bloeddruk en bloeddoorstroming regelt – is hierbij overbelast of raakt ontregeld.

POTS is meestal secundair

In de meeste gevallen ontstaat POTS als gevolg van een onderliggende belasting. Het is zelden een primaire aandoening op zichzelf. Dat maakt het belangrijk om verder te kijken dan alleen de symptomen.

Factoren die vaak betrokken zijn bij het ontstaan van POTS:

Herstel na infecties en chronische ontsteking

Na virale of bacteriële infecties, zoals Pfeiffer of COVID, kan het autonome zenuwstelsel gevoeliger worden. Veel mensen herkennen dat POTS-klachten begonnen ná een periode van ziekte of langdurige ontsteking. Ook chronische laaggradige ontsteking kan een rol spelen in het verstoren van de zenuwregulatie [1,2].

Chronische stress of trauma

Langdurige overbelasting van het stresssysteem beïnvloedt de hartslagregulatie, bloeddruk en doorbloeding. Dit kan tot POTS-achtige reacties leiden, vooral bij opstaan of inspanning [3].

Laag bloedvolume (plasmavolume) en tekorten

Bij veel mensen met POTS blijkt het plasmavolume verlaagd. Hierdoor circuleert er minder bloed en moet het lichaam extra hard werken om bij opstaan voldoende bloed naar de hersenen te krijgen. Dit draagt sterk bij aan duizeligheid, hartkloppingen en een wegtrekgevoel.

Tekorten in elektrolyten, zout en bepaalde B-vitamines kunnen deze problemen verder verergeren [4].

Hormonale schommelingen

Oestrogeenschommelingen kunnen de vaattonus beïnvloeden. Hierdoor zijn vooral vrouwen gevoelig voor dit soort klachten [3].

Hypermobiliteit en bindweefselzwakte

Bij hypermobiele mensen zijn bloedvaten soms minder stevig, waardoor bloed sneller naar de benen zakt [5].

Darmproblemen en nutriëntentekorten

Wanneer de opname van voedingsstoffen verminderd is, kan dit effect hebben op energieproductie, elektrolytenbalans en het zenuwstelsel [4].

Inactiviteit of langdurige vermoeidheid

Na periodes van ziekte, burn-out of weinig fysieke activiteit kan het lichaam minder goed reageren op houdingsveranderingen.

Hoe kijken we hier integraal naar?

Omdat POTS geen opzichzelfstaande ziekte is, maar een gevolg van meerdere factoren, vraagt het om een brede aanpak. Niet om POTS te behandelen – dat is geen rol van een complementair therapeut – maar om de systemen te ondersteunen die uit balans zijn geraakt.

Belangrijke aandachtspunten:

Zenuwstelsel reguleren

Technieken die rust brengen in het autonome zenuwstelsel kunnen helpen bij het verminderen van overprikkeling.

Ontstekingsbalans

Voeding en leefstijl die laaggradige ontsteking verminderen kunnen bijdragen aan meer stabiliteit in energie en belastbaarheid.

Stabiliteit van bloedsuiker en energie

Constante schommelingen kunnen POTS-symptomen verergeren.

Ondersteuning van bloedvolume

Goede hydratatie en voldoende mineralen zijn belangrijke basisprincipes.

Rustige opbouw van beweging

Liggende of zittende bewegingen zijn vaak een beter startpunt dan rechtopstaande activiteiten.

POTS in de praktijk

Veel mensen die zich aanmelden met klachten zoals vermoeidheid, brain fog, duizeligheid, intolerantie voor warmte of hartkloppingen, blijken uiteindelijk kenmerken van POTS te hebben – zonder dat zij dat zelf weten. Het herkennen van deze patronen kan helpen om te begrijpen waarom het lichaam zo reageert en waarom bepaalde interventies anders moeten worden opgebouwd.

Door te kijken naar de onderliggende belasting – of dat nu stress, voeding, slaap, motiliteit, ontstekingsactiviteit of hormonale factoren zijn – ontstaat er een plan dat gericht is op ondersteuning van het herstelvermogen.

Bronnen

1. Raj, S.R. et al., Postural tachycardia syndrome (POTS). Circulation 2013; 127: 2336–2342.

2. Fedorowski, A., Postural orthostatic tachycardia syndrome: clinical presentation, aetiology and management. J Intern Med 2019; 285: 352–366.

3. Thieben, M.J. et al., Postural orthostatic tachycardia syndrome: the Mayo clinic experience. Mayo Clin Proc 2007; 82(3): 308–313.

4. Low, P.A., Disorders of the autonomic nervous system. In: Goldman-Cecil Medicine, 26th edition, 2020.

5. Freeman, R. et al., Consensus statement on the definition of orthostatic hypotension, neurally mediated syncope and POTS. Clin Auton Res 2011; 21: 69–72.